“Kinderen leven op en ontdekken hun talenten op de leerpleinen.”
Maike Verboon, directeur KBS Jacobus
Op de binnenplaats van KBS Jacobus in Hoogvliet kraait een haan en lopen kippen kakelend tussen de leerlingen. Docent tuin- en natuurlessen Twan begeleidt kinderen van het onderbouwplein in de schooltuin. Ze wroeten in de aarde en oogsten groente voor de tomatensoep. Die soep wordt samen met kinderen gemaakt tijdens de kooklessen in de kookstudio. Spelend leren past bij de onderwijsvisie van de school. “Wij laten de kinderen de lesdoelen ervaren door hun zintuigen te gebruiken”, legt schooldirecteur Maike Verboon uit. “We zijn zo veel als mogelijk afgestapt van klassikaal en leeftijdgebonden onderwijs en overgestapt naar leerpleinen en groepsdoorbroken lessen. Kinderen ontdekken in een rijke thematische leeromgeving. Met spelend leren stimuleren we hun emotionele, sociale en intellectuele ontwikkeling.”
De Jacobusschool heeft het onderwijs anders georganiseerd door te werken met leerpleinen. De school is hier in het najaar 2018 mee gestart voor groep 1 en 2. “Uitgangspunt hierbij is onze onderwijsvisie”, benadrukt Maike. “Met het team hebben we onze visie en waarden bepaald en we hebben gekeken naar wat de kinderen nodig hebben. De meeste kinderen komen niet tot leren in hun thuissituatie en ze hebben school nodig om zich te kunnen ontwikkelen. Bovendien heeft elk kind een individuele aanpak nodig en lessen op hun eigen niveau. Het traditionele leerstofjaarklassensysteem paste daarbij niet meer. In onze zoektocht naar gedifferentieerd onderwijs en groepsdoorbroken werken, ontstond het idee van leerpleinen en de samenwerking met vakdocenten van Vakmanschap. Een leerplein is een fysieke ruimte waar kinderen geen vaste plekken hebben, maar flexplekken. Ze hebben hun eigen laadje met persoonlijke spullen, zoals een Chromebook, pennen, schriftjes, kleurpotloden, liniaal en een kladschrift. Dit laadje schuiven ze onder alle tafels waar ze gaan zitten.”
“Dit is mijn derde school en dit is de beste tot nu toe. Ik kan goed werken en mijn leerdoelen halen. Ik vind de lessen van Vakmanstad leuk, vooral de groenles, want ik vind de natuur mooi. En van de aardbeien kan ik met kookles een lekkere smoothie maken.”
Julia (12) groep 8
“Ik vind gym leuk en ik maak graag eten klaar. We hebben samen cakejes gebakken en die waren superlekker.”
Lisa (12), groep 8
Leerpleinen
De school heeft nu leerpleinen voor de onderbouw en de bovenbouw. Groep 1 en 2 leren en spelen op hun eigen leerplein, waar ze kunnen ontdekken in een thematische leeromgeving. Bij het thematisch werken is de leerkracht de regisseur van het onderwijsaanbod, passend bij de leerlijn en de leerdoelen. Ook groep 6, 7 en 8 werken sinds najaar 2019 op een leerplein dat bestaat uit instructielokalen en een zelfstandigwerkplein. Ieder kind zit in een basisgroep met daarin kinderen uit alle leerjaren. Op deze manier leren ze samenwerken, omgaan met verschillen en andere sociale vaardigheden. Maike: “Door corona hebben we nog geen leerplein voor de middenbouw ontwikkeld. Wel zoeken kinderen uit groep vier en vijf elkaar steeds vaker op, bijvoorbeeld bij technisch lezen en TopOndernemers. Vanaf leerjaar vier werken we met de digitale omgeving van Snappet voor adaptief onderwijs en het monitoren van de individuele leerdoelen.”
“We hebben ook filosofie en daar leer je vragen stellen, maar dat doe ik eigenlijk altijd al. Bij techniek leer je dingen over elektriciteit en dat is wel handig als je later huizen wilt bouwen.”
Julia (12) groep 8
“Ik zit graag vooraan, omdat ik dan beter kan opletten en betere niveaus haal.”
Lisa (12), groep 8
Brede ontwikkeling
In de ochtend worden taal, spelling, begrijpend lezen, technisch lezen en rekenen in vaste ruimtes gegeven onder leiding van vakspecialisten en onderwijsassistenten. In de middag geven de vakspecialisten van Vakmanstad lessen in judo, techniek, koken, tuin en natuur, filosofie en yoga. Maike: “De visie van Vakmanstad sluit aan bij onze visie: wij gaan voor de brede ontwikkeling van het kind. Voor judo heb je gezonde voeding nodig en die haal je uit je eigen moestuin. Dat eten maak je samen in de kookstudio klaar. Bij techniek komt praktisch doen, ontdekken en zelfredzaamheid om de hoek kijken. En filosofie biedt zelfreflectie op gedachten en gevoelens van jezelf en de ander. Hoe ga je om met tegenslag of onzekerheid? Die zelfkennis maakt het kind sterker, weerbaarder en zelfverzekerder.”
Samen voor het kind
De inrichting van het onderwijs in leerpleinen, groepsdoorbroken lessen en de samenwerking met Vakmanstad levert veel op. Maike: “We werken met een groot gezamenlijk draagvlak voor de ontwikkeling van kinderen. Samen hebben wij de verantwoordelijkheid, of we nu rekenen, spelling, judo of tuinlessen geven. Samen voor het kind, dat is de essentie.” Ook de leerkrachten zien voordelen. Maike: “Zij geven niet meer alle vakken en daardoor kunnen zij zich te verdiepen en vakspecialist in taal of rekenen worden of via E-WISE gerichte bijscholingen doen. Ook zie ik dat de vakspecialisten beter in staat zijn te differentiëren en de uitgezette leerlijn kunnen volgen. En niet onbelangrijk: ik denk dat als je de talenten van leerkrachten en onderwijsassistenten goed inzet, dat dit het werkplezier en het werkgeluk vergroot.”
“Als ik kader krijg, dan wil ik naar het PENTA College en verpleegkundige in het ziekenhuis worden. Als ik naar de mavo ga, dan wil ik bij de politie. Mensen helpen dat vind ik leuk.”
Julia (12) groep 8
“Toen ik klein was, wilde ik een eigen boerderij hebben of dierenarts worden. Nu weet ik het niet meer; ik denk dat ik er niet tegen kan om in dieren te snijden.”
Lisa (12), groep 8
Tips en adviezen
Diverse scholen zijn al op bezoek geweest en Maike gaat een RVKO-school coachen in leerpleinen. Haar tips en adviezen? “De onderwijsvisie en wat de kinderen nodig hebben, moeten leidend zijn”, geeft Maike aan. “Hoe wil je dat een kind na acht jaar basisonderwijs jouw school verlaat? Daarnaast moet je dit vanaf de start samen met je team invullen: waar kunnen kinderen tot leren komen, hoeveel minuten kun je instructie geven, hoe regelen je de gezamenlijke overdracht en de portfoliogesprekken? Overleg, samenwerking en vertrouwen in elkaars expertise is cruciaal voor het succes. Alleen dan creëer je een gezamenlijke verantwoordelijkheid van leerkrachten en onderwijsassistenten om het leerplein goed draaiende te houden voor de kinderen. Daarbij is timemanagement belangrijk, omdat kinderen continu van leer- en werkplek wisselen.
En niet onbelangrijk: als je start, begin dan klein met bijvoorbeeld groep 1 en 2. Dat hebben wij gedaan, omdat we wilden leren en verbeteren. En als iets niet werkt, stop ermee en kijk hoe het wel kan.”
“Fijn dat kinderen uit groep 7 en 8 door elkaar zitten op het leerplein. We helpen elkaar en soms kan ik iets uitleggen aan een kind uit groep 7.”
Julia (12) groep 8
“We hebben kinderen met andere achtergronden, culturen en talen. Door de verschillen leer je veel van elkaar.”
Lisa (12), groep 8
Fysieke ruimte
Belangrijke randvoorwaarde is de ruimte in de school. “Om leerpleinen effectief in te richten, hebben wij de school grondig verbouwd”, geeft Maike aan. “Door de kozijnen van de lokalen te verwijderen, is er een groot plein ontstaan. De oude gang bestaat niet meer, dat is leerplein geworden. Verder maken we gebruik van schuifdeuren als we extra veiligheid willen bieden als dat nodig is voor de sociaal-emotionele ontwikkeling. Voor de rest zijn de leerpleinen open: kinderen leren overal in de school, in de moestuin, in de kookstudio en op het zelfstandigwerkplein.” Haar laatste advies is de ouders erbij te betrekken: “We hebben ook de ouders meegenomen in dit proces, want zij hebben hun kind destijds niet voor deze onderwijsvorm ingeschreven, maar voor een klassikaal jaarklassensysteem.”
“Ik vind het eigenlijk beter om van plek te wisselen en niet de hele tijd stil te zitten: beweging is goed voor je spieren.”
Julia (12) groep 8
“Als ik de hele tijd stil zit, kan ik me moeilijker concentreren. Dan ga ik dromen en fantaseren.”
Lisa (12), groep 8
Kinderen en ouders zijn blij
De kinderen en ouders reageerden enthousiast. “Verbazingwekkend hoe de kinderen hun oude gang omarmden als nieuwe werkplek”, vertelt Maike. “Ze gingen als vanzelfsprekend spelenderwijs met elkaar aan de slag met hun leerdoelen. Oudere kinderen uit de bovenbouw zagen dat kleuters in de lees- en schrijfhoek gingen zitten en letters leerden en soms al konden lezen. Die positieve energie was voelbaar en de ouderejaars wilden ook op die manier les krijgen.”
De school groeit hard. Maike: “Ouders kiezen bewust voor deze onderwijsvorm. Ze zien de meerwaarde: kinderen zijn zelfstandiger en ze voelen zich verantwoordelijk om hun leerdoelen te halen. Kinderen van alle leeftijden en culturen werken samen en helpen elkaar helpen op de leerpleinen. Ook als we een overschot aan leerkrachten hebben, ga ik zeker niet terug naar het oude jaarklassensysteem. Kinderen leven op en ontdekken hun talenten op de leerpleinen, daar doen we het voor.
Bekijk informatie per thema
“Zo krijgen we een bredere kijk op het kind en op de aanpak die nodig is.”
-Judith Meinders, IB’er
“Ik heb 20 jaar op scholen in Rotterdam-Zuid gewerkt. Eind 2018 zag ik de vacature voor een IB’ers op de Jacobus en ik werd gelijk enthousiast van de plannen voor leerpleinen. Hier ontdekt elk kind wel iets waar hij of zij goed in is. Mijn rol als IB’er is anders dan op traditionele scholen. Niet één leerkracht houdt het kind in de gaten, maar het hele team van vakspecialisten en onderwijsassistenten is verantwoordelijk voor de kinderen. Zij zien het kind gedurende de dag op de leerpleinen. Ik breng iedereen bij elkaar en zo krijgen we een bredere kijk op het kind en op de aanpak die nodig is. We doen veel meer samen en dat vind ik een absolute meerwaarde. Met elkaar kom je tot inzicht, focus en duidelijkheid. Iedereen brengt zijn eigen expertise in en samen creëren we kansen voor elk kind, of dat nu extra ondersteuning of juist meer uitdaging is.
Ik heb de leerkrachten zien veranderen; ze staan een stuk rustiger voor de groep en hebben meer controle. Als vakspecialist weten ze heel goed welke leerlijn ze moeten bewandelen en waar ze uit willen komen. Als school hebben we samen alle leerdoelen vastgelegd en dat geeft vakspecialisten én leerlingen houvast. Bovendien zitten ze niet aan één methode vast en kunnen ze flexibel inspelen op wat er speelt; die vrijheid vinden ze prettig.
We zijn een inclusieve school. Door de manier waarop het onderwijs hier is georganiseerd, houd ik meer tijd over voor de begeleiding van kinderen die anders zouden uitstromen naar cluster drie of vier.”
Over KBS Jacobus
KBS Jacobus wil kinderen een brede basis meegeven voor de toekomst in de steeds veranderende maatschappij, zodat ze invloed kunnen uitoefenen op hun eigen ontwikkeling en toekomst. Elk kind op de Jacobusschool komt tot zijn recht als het onderwijs leuk, rijk is en tot de verbeelding spreekt. De school werkt met de kernwaarden groei, plezier, betrokkenheid, veiligheid en ruimte. Op de school zitten 140 kinderen en het vaste team bestaat uit 20 professionals. Voor meer informatie, kijk op www.kbsjacobus.nl